Սահմանադրական դատարանի որոշումը Մարտի 1-ի գործի վերաբերյալ իսկական երկրաշարժ առաջացրեց Հայաստանի քաղաքական դաշտի այն հատվածում, որոնք սպասարկում են հիմնականում օտարերկրյա շահերը։ Առանձնահատուկ իրենց դժգոհությունը ցույց տվեցին սորոսական շրջանակները, որոնց համար Մարտի 1-ն այն առանցքային պատվերն էր, որի միջոցով պետք է վարկաբեկվեր Հայաստանի բանակը, Հայաստանի անվտանգության հետ կապված շրջանակները։ Բացի այդ, սորոսականների համար կարևոր էր, որ Մարտի 1-ի միջոցով կազմալուծվեր նաև Հայաստան-Արցախ, Հայաստան-Ռուսաստան ընդհանուր անվտանգության համակարգերը։

Պետք նշել, որ սորոսականներն իրենց նպատակին, մեծ հաշվով, հասան։ Այս խնդրի միջոցով նրանք կազմալուծեցին Հայաստանի գրեթե ողջ քաղաքական և զինվորական համակարգերը, որի արդյունքում ճանապարհ բացեցին Թուրքիայի ու Ադրբեջանի համար՝ Արցախը նվաճելու հարցում։ Այս շարքում առանձնահատուկ արժե նշել նաև Թուրքիայի ազդեցության գործակալական ցանցի այն շրջանակներին, որոնք առերևույթ սորոսականների հետ չեն համագործակցում, սակայն աշխատում են նույն ուղղությամբ։

Այստեղ առանձնահատուկ պետք է շեշտել Արման Բաբաջանյանին ու Արամ Զավենի Սարգսյանին։ Սրանք են դարձել Էրդողանի այն զոնդեր-թիմը, որոնց միջոցով Էրդողանը ներկայացնում է իր տեսակետները Հայաստանի քաղաքական դաշոտում։ Ի դեպ արժե նշել, որ Արման Բաբաջանյանի կուսակցական թիմում կան մարդիկ, ովքեր ժամանակին բացահայտ էին առաջարկում Թուրքիային՝ ակտիվորեն ներխուժել Անդրկովկաս՝ այս տարածաշրջանից հեռացնելով Ռուսաստանին։

Էրդողանը, իհարկե, հասկանում է, որ Հայաստանում ամբողջական իշխանություն չի կարող ունենալ, այդ իսկ պատճառով նա փորձում է իր ազդեցության գործակալների միջոցով մեծացնել իր ազդեցությունը Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության վրա, քանզի ակհնայտ է, որ Արցախում Թուրքիան դեռ ամբողջովին իր խնդիրները չի լուծել։ Չի լուծել իր խնդիրները նաև Հայստանի մասով։

Հասկանալի է, որ այս ամենի համար Թուրքիան սպասում է նոր բարենպաստ պայմանների։ Օրինակ, Դոմբասում ռուս-ուկրաինական բախումը կարող է այդ պայմաններից մեկը լինել։ Եվ եթե այդ բախման արդյունքում Ռուսաստանը պարտություն կրի, ապա Թուրքիան չի ուշացնի իր ակտիվ գործողություններով հանդես գալ Հայաստանի ուղղությամբ։

Պատմությունը կրկնվում է այնպես, ինչպես եղավ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երբ նույն Թուրքիան սպասում էր, թե ինչպես կավարտվի Ստալինգրադյան ճակատամարտը։ Եվ եթե այն ժամանակվա խորհրդային զորքերը պարտվեին, ապա Թուրքիան պատրաստ էր ներխուժել Անդրկովկաս։ Եվ պատահական չէ, որ այդ ժամանակ Ստալինը որոշում կայացրեց անդրկովկասյան թուրքերին դուրս բերել տարածաշրջանից՝ արտաքսելով Սիբիր։

ՎԵրադառնալով մեր օրերին, նշենք, որ Թուրքիան դիտարկում է նաև հայկական ուղղությամբ, այսպես ասած, փափուկ ուժի կիրառման տարբերակը։ Այն դեպքում, երբ Ռուսաստանի դիրքերը Դոմբասի ուղղությամբ բավարար թուլացած չլինեն։

Ահա այս տարբերակի համար էլ Էրդողանին պետք է Հայաստանում ձևավորել ու ամրապնդել թուրքական գործակալական ցանցը։ Նրանք այդ գործակալական ցանցի միջոցով արդեն հասել են մեծ հաջողությունների։ Սակայն դեռ ամբողջովին կազմալուծված չէ Հայաստանի պետական համակարգը։

Վերջին ժամանակներս Հայաստանի զինված ուժերի պահվածքը, դատական համակարգի դիմադրությունը, և, վերջապես, Սահմանադրական դատարանի վերջին որոշումը ցույց են տալիս, որ հայկական պետությունը դեռ ռեսուրսներ ունի դիմադրելու համար։ Սակայն այդ դիմադրությունը անվերջ չի կարող ձգվել, եթե հանրային գիտակցության մեջ չառաջանա այն գաղափարը, որ ամոթ և խայտառակություն է հանդուրժել երկրի ներսում Թուրքիայի գործակալներին։

Ավելին, 1915 թվական տեսած ժողովրդի համար սա ոչ միայն ամոթ է, այլ իսկական սպառնալիք։ Բայց այս ամենի գլխավոր մեղավորը Հայաստանի, այսպես կոչված, քաղաքական վերնախավն է, ով իր՝ փաստացի գաղափարազուրկ պատկերացումներով տարիներ շարունակ հանդուրժել է արմանբաբաջանյաններին, արամզավենիչներին, դանիելիոաննիսյաններին, սաքունցներին՝ հրապարակային գործելու հարցում։ Դրա արդյունքում է, որ մենք, մեր ժողովուրդը վճարեց իր երեխաների արյան գնով, կորցրեցինք Արցախյան պետականությունը։ Բայց եթե մենք այս ամենից էլ չսթափվենք, ապա կկորցնենք Հայաստանի պետականությունը և վերջնականապես խաչ կքաշենք հայ ժողովրդի ապագայի վրա, ինչի մասին երազում են Թուրքիան ու Արդբեջանը։

Սա՛ է իրականությունը։

Արտակ Հակոբյան։