Որ այլեւս երբեք ստիպված չլինենք ասելու՝ ինչ է հայրենիք կորցնելը

Ուզու՞մ ենք զարգացած տնտեսություն, ուզու՞մ ենք ուժեղ երկիր։ Եթե այո, ուրեմն պետք է սկսենք մե՛զ բավարարող չափանիշները հստակեցնելուց եւ անպայման՝ այդ չափանիշները հստակեցնողներից։ Օրեր առաջ այսպես էի ամփոփել կրթական ոլորտի իմ դիտարկումը։ 
Եվ դա արել էի այն բանից հետո, երբ մանկապարտեզ հաճախող որդիս ինձ հարցրել էր, թե ի՞նչ է հայրենիք կորցնելը։ Մեջբերումը բառացի եմ անում՝ ասելիքիս փակագծերը ճիշտ բացելու համար։
«-Մամ, հայրենիքը կորցնելն ի՞նչ ա:
-Արեգ ջան, դու ամենաշատը ու՞մ ես սիրում։
-Նախ՝ քուրիկին, հետո՝ քեզ ու պապային, մեր հին խմբի Սուզիկին, էս մեր ծիտիկի բնով ծառը…
-Արեգ ջան, ասում եմ՝ ու՞մ, ոչ թե՞ ինչ։
-Մամ, բայց դու ասում ես՝ ծառը շնչում ա։
-Լավ, ասա։
-Մեր գյուղի ծովն եմ սիրում, էն չոր լավաշը, որ Թամար տատիկը տալիս ա, մեկ էլ՝ էն ծառն եմ սիրում, որի տակ քնում ես... (լռություն)։ Էլի ասե՞մ։
-Դե հիմա պատկերացրու, Արեգ ջան, որ ինձ ու պապային կորցրել ես, Սուզիկի տեղը չգիտես, ծառը կոտրել են, ծիտիկի տունը չկա...
-Իսկ էն ծառը կա՞, որի տակ քնում ես։
-Հա, Արեգ ջան, էդ ծառը կա, բայց տակն արդեն ոչ թե ես, այլ ուրիշն ա քնած։
-Ո՞վ։
-Ով ծիտիկի բունն ա քանդել։
...Երկարատեւ լռություն։ Մեկ էլ գոռաց.
-Վայ, մամա, ոնց կարա ըտենց բան լինի...»։
Իմ ու տղայիս զրույցը այնքան էր համրացրել ինձ, որ օրեր շարունակ տղայիս խաղերն էի ուսումնասիրում՝ հիմա՞ ինչ է անում, զինվորիկների ու տանկերի հետ ի՞նչ է խոսում, ինչո՞ւ է անընդհատ «կրա՛կ» գոռում։ Պատասխանը կա։ Եթե մենք նախակրթական հաստատություններից սկսած սերնդին սովորեցնենք, թե ինչ է հայրենիքը, նրանք վաղը մի ոչուփուչ օր, ինչպես այսօր, մեզ չեն հարցնի, թե ինչ է հայրենիք կորցնելը։
Սա մի մեծ բաց է մեր կրթական ոլորտում։ Մի երգ կա՝ «Ինչից է սկսվում հայրենիքը»՝ Այբբենարանի նկարից, մայրիկի երգից, հավատարիմ ընկերներից... Բառերն անգիր չեմ հիշում, բայց սա այն երգերից է, որ անգամ չհիշելու պարագայում տպավորությունը մեկ անգամ լսելուց հետո երբեք չի մոռացվում։ Մեր ուսուցիչները երբեւէ մեր երեխաներին հարցնու՞մ են, թե ի՞նչ է հայրենիքը, ի՞նչ են պատկերացնում հայրենիք ասելով, ինչո՞ւ է հայրենիքը թանկ... Այո՛, այո՛, խնդիր կա կրթական ծրագրերի, դասագրքերի, գիտելիքի, բայց նաեւ կրողի՛ խնդիր կա։ Ուսուցիչներն իրենք իրենց հոգում ունե՞ն հայրենիքը, մարմնի ամեն բջիջով զգու՞մ են հայրենիքի շունչը, ցավը, ուրախությունը, ցասումը... 
Սրա պատասխանն էլ կա։ Սովետական քաղաքացու դաստիարակության շրջանում մեր ամեն մի ուսուցիչ մեզ հայ լինելու առանձին դաս է տվել։ Եվ երբ սկսվեց արցախյան առաջին պատերազմը, մենք առնվազն հասկանում էինք գլխավորը՝ ի՛նչ ենք ուզում, եւ ո՛վ է մեր թշնամին։ Կա՞ այսօր այս գիտակցումը՝ անկախ դասագրքերի ու կրթական ծրագրերի, շատ մեղմ ասած, ոչ բավարար լինելուց…
Ծնողներիս վրա այսօր մեծ պարտականություն է դրված։ Մինչեւ մեր պետության ու ազգի հզորացմանն անհրաժեշտ հստակ չափանիշներով դպրոց ունենալը պետք է աշխատենք մենք։ Այո, հենց աշխատե՛նք երեխաների հետ։ Ճիշտ է՝ գենը շատ հզոր բան է. երբ այն արթնանում է, ու մենք թշնամուն դեմ հանդիման ենք կանգնում, մեզ բնորոշում է տրվում, թե «այդ հերոսներն են կռվում հայերի պես»։ Բայց դա հարցի ամբողջական լուծումը չէ։ Պե՛տք է աշխատենք, որ ոչ թե գենի արթնանալուն սպասենք, այլ որ գենը միշտ զարթնած մնա։ Որ վաղվա մեր պատմությունը գրելիս հաղթանակներից աչք չբացենք։  
Սկսել եմ «դասընթացը»։ Մեր տուն եմ կանչել տարբեր երեխաների՝ հարազատների, ընկերների՝ բոլորը մինչեւ 9 տարեկան։ Խնդրել եմ փակել աչքերը 1-2 րոպե, ասել հայրենիք բառը ու հետո պատմել՝ ինչ պատկերացրին։ Մեկը իրեն հոր գրկում էր տեսել՝ տատիկի տան ճոճանակին, մյուսը պապիկի հեքիաթներն էր լսել։ Իմ երեխաները Թամար տատիկի լավաշն ու Սեւանն էին հիշել։ Ընկերոջս զինակցի որդին հոր գերեզմանն էր տեսել... Երբ ասաց, մյուս երեխաների աչքերն արցունքոտվեցին։ Վազեցի խոհանոց՝ տորթ բերելու։ Հորը կորցրած տղան, թե՝ «Էս տորթն էլ ա՞ մեր հայրենիքը, պապաս տորթ շատ էր սիրում»...
Այսօ՛ր խաղանք, այսօ՛ր գրկենք, հուզվենք ու ուրախանանք մեր երեխաների հետ, պատմենք, բացատրենք՝ ինչ է հայրենիքը, ինչու է պետք է սիրել հայրենիքը, որ վաղը նրանք դառնան այն հասարակության մասնիկը, որին բացատրելու կարիք չի լինի, թե ինչու պետք է թուրքական ապրանք չգնել, ինչու պետք է թուրքի հետ եղբայրությանը չհավատալ, ինչու է թուրքը թշնամի եւ ոչ թե հակառակորդ... Այսօ՛ր բացատրենք՝ ինչ է հայրենիքը, որ այլեւս երբե՛ք ստիպված չլինենք ասելու՝ ինչ է հայրենիք կորցնելը։

Արմենուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ